فرهنگ دفاع مقدس و پایداری و امنیت

اشاره:

حماسه 8 سال دفاع مقدس گویای یکی از مهمترین شاخصه‌ها و قابلیت   های مردم مسلمان و غیور جمهوری‌ اسلامی ایران در دفاع همه جانبه از کشور و نتیجه‌ای از تجربه‌های بی‌نظیر و ارزشمند در برابر تجاوز شوم استکبار است. این مقطع می‌تواند الگویی شایسته و کامل در تاریخ مبارزات ملل مستضعف برای احقاق حق مظلوم در برابر ظالم باشد که در تاریخ ایران نقطه عطف به شمار می‌رود. مقاله حاضر به مناسبت هفته دفاع مقدس مروری بر مهترین آثار و برکات جنگ تحمیلی و دفاع مقدس دارد.

در جبهه‌ای به وسعت تاریخ، دلیرمردان مجاهد، پرچمدار نبردی بودند که در آن سلوک و عرفان مکتب و ایمان، فرهنگ برتر این مقاومت بود و توسعته و پیشرفت امروز کشور مصداق بارز و نتیجه مبارک این تجربه است. جبهه مقاومت ما جلوه‌ای از فضایل انسانی و نمونه‌ای از جامعه حقیقی اسلامی بود که به اعتماد به نفس در ابعاد ملی منجر شد و ضرورت دارد ارزش‌ها و فضیلت‌های آن در بستر فرهنگ عمومی جایگاه واقعی خود را تثبیت کند.

8 سال جنگ تحمیلی خسارات فراوانی برای جامعه ایران به بار آورد. این جنگ ناخواسته بهترین سالها و فرصت‌های خدمت رسانی‏، سازندگی و آبادانی کشور را از بین برد و بیش از یک هزار میلیارد دلار خسارت به کشور وارد کرد. دامنه‌ تجاوز در اثر بمباران و موشک باران رژیم حتی پایتخت را نیز مصون نگذاشت ودر زمستان 66، تهران را تقریباً خالی از سکنه کرد. این تجاوز به 16 استان و 87 شهر و تعداد بی‌شماری روستا نیز کشیده شد. بیش از سیصدهزار نفر از بهترین فرزندان و جوانان این مرز و بوم در این جنگ به شهادت رسیدند؛ اما جنگ هر چه بود آثار و برکاتی نیز در پی داشت. ملتی چون ایران با رهبری فرزانه چون حضرت امام خمینی (ره) در سایه اسلام و انقلاب اسلامی توانست حتی از جنگ نیز دستاوردهایی کسب کند که اهم آنها به شرح زیر است:

ایجاد گفتمان جدید در ایران

جنگ موجب شکل‌گیری و گسترش گفتمان جدیدی در ایران شد که یک تحول عمیق اجتماعی محسوب می‌گردد. مهم‌ترین نمادهای این گفتمان عبارتند از:

1-     بهره‌گیری فوق‌العاده از سمبل‌های خاص شیعی مثل کربلا و امام حسین (ع) و وجه حماسی این گفتمان که با اقتضائات جنگ سازگار بود.

2-     گسترش ادبیات مذهبی

3-     تقابل جدی با ارزش‌های جاری در سطح جامعه و ایجاد و تولید ارزشی‌های نو در قالب‌های جدید.

4-     گرایش شدید به فرهنگ جهاد و شهادت‌طلبی، ایثار و مقدم دانستن دیگران برخود و ترجیح منافع ملی بر منافع فردی

5-     عمل به جای سخن

فرهنگ سازی

جنگ علاوه بر آنکه گفتمان جدیدی را شکل و گسترش داد خود به «فرهنگ» جدید تبدیل شد.

جنگ که برای قرن‌ها در تاریخ ایران نشانه فروپاشی و سقوط رژیم‌های ایران‏ شکست ایرانیان به دست متجاوزان‏ تحمیل قراردادهای ننگینی چون ترکمانچای و گلستان، عقب‌نشینی از مرزها و دادن بخشی از سرزمین و یا تکیه بر قدرت‌های خارجی بود در دفاع مقدس معنا و مفهوم تازه‌ای یافت. در جنگ تحمیلی برای اولین بار در تاریخ ایرانیان توانستند 8 سال در برابر دشمنی که مورد حمایت گسترده ابرقدرتها قرار داشت نه تنها مقاومت کنند بلکه بدون اتکا و وابستگی به قدرتهای بیگانه یک وجب از خاک میهن را در اشغال دشمن نگذارند و برای تنبیه متجاوز تا عمق خاک دشمن نیز نفوذ کنند. در سایه فرهنگ جنگ بود که دزدی‏، سرقت و ناهنجاری‌ها به شدت کاهش یافت. غلبه آرمان‌گرایی و آخرت‌گرایی بر دنیاگرایی را باید از جمله آثار جنگ برشمرد.

صدور انقلاب

اگر چه وقوع جنگ تحمیلی موجب شد که ایران تمام همت خود را صرف دفاع از تمامیت ارضی خود نماید و کمتر بتواند به صدور انقلاب به سایر کشورها فکر کند. اما با این همه گسترش فرهنگ بیگانه ستیزی و استکبار ستیزی، حمایت از نهضت‌های آزادیبخش، گسترش نفرت عمومی از آمریکا در اقصی نقاط عالم، افزایش اتحادیه مسلمانان در برابر اسرائیل، شکل‌گیری هسته‌های مقاومت و گسترش گروههای جهادی در لبنان‏، فلسطین، افغانستان را باید از جمله آثار و برکات جنگ تحمیلی در صدور انقلاب بر شمرد. علاوه بر آن نمایشی از عزم واراده، ملتی بزرگ در برابر متجاوزان در منظر جهانیان بر عظمت ایرانیان افزود. و در سایه جنگ بود که اهمیت اسلام و مظلومیت جمهوری‌اسلامی در معرض قضاوت جهانیان آشکار گردید.

خوداتکایی

وقوع جنگ موجب گردید که توجه به منابع غیرنفتی و رهایی از وابستگی بر تک محصولی بودن نفت در کشور به یک راهبرد جدی مبدل گردد. به ویژه بمباران مستمر مراکز نفتی‏، پالایشگاها و ... تسریع در این مهم را مورد تأکید قرار می‌داد.

توجه به «صنعت» و «کشاورزی» و پرداختن به «توسعه روستایی» کاهش واردات و آمادگی نیروهای مسلح از آثار دوران دفاع مقدس است.

افزایش وحدت ملی

جنگ موجب شد که تمامی اقشار جامعه در اقصی نقاط کشور تهدید را جدی بگیرند و براساس اعتقادات و باورهای دینی در جنگ حضور پیدا کنند. شهدای اهل سنت، شهدای اقلیت‌های دینی درکنار خیل شهیدان شیعه و با پاخاستن اقوام لر‏‏، کرد، بلوچ و ترک گواهی بر این مدعاست.

انسان سازی

جنگ به راستی «کارخانه انسان‌سازی» بود. در دوران دفاع مقدس «شایسته سالاری» به معنای واقعی حاکمیت داشت. شجاعت مردان عمل در خط مقدم مسئولیت‌ها بودند. «چرخش نخبگان» به قولی در نظام تعریف شده و جنگ به صورت سیال تداوم داشت. «جوانان» پیشقدم و اداره کننده بودند در این دوران فعل توانستن به خوبی توسط جوانان این مرز و بوم صرف شد و آنان هر کار ناممکن را ممکن ساختند. در سایه جنگ فرماندهان عالی‌رتبه نظامی تربیت شدند درحالی که بسیاری از آنان کمترین سابقه در این زمینه را داشتند. مدیران لایق، دلسوز و توانا برای اداره کشور تربیت شدند. کم نبودند مدیران عالی‌رتبه کشور که آموخته‌ها و اندوخته‌های خود را در مدیون دفاع مقدس بودند.

در مجموع دفاع مقدس موجب شد که ما خود را پیدا کنیم‏، همزمان با متجاوزان با تجزیه طلبان و گروهک‌ها نیز در مناطق مرزی و داخل کشور مبارزه کنیم. 8 سلا کشور را بر سربلندی بدون اتکاء به کشورهای بیگانه اداره کنیم و بدون یک روز ایجاد حکومت نظامی برابر آنچه قانون اساسی به عنوان سند و میثاق ملی کشور برآن پای فشرده است «کشور را با اتکاء به آراء عمومی مردم اداره کنیم» و هر سال به طور متوسط یک انتخابات مردمی را برگزار نماییم. اگر ما امروز از آثار و برکات جنگ سخن می‌گوییم نه بدان معناست که در آرزوی جنگی دیگر هستیم و یا با نگاه مثبت بر جنگ می‌نگریم. نه! بلکه از آن روست که قادرم نقمت را به نعمت مبدل سازیم. و امروز جامعه ما بیش از هر زمانی محتاج «فرهنگ دفاع مقدس» و «فرهنگ بسیجی» است. فرهنگی که در آن منافع ملی بر منافع فردی و باندی مقدم است. فرهنگی که در آن تقدم دیگران و ایثارگری حرف اول را می‌زند و فرهنگی که شایستگان و مردان بی ادعا آن را مدیریت و راهبری می‌کنند.

مقاومت هشت سال مثال زدنی مردان بزرگ، امروز امنیت را برای این کشور بیمه کرده است. آمریکا در اندیشه آسیب رساندن به پایه‌های انقلاب اسلامی است. اما فرهنگ دفاع مقدس و پایداری و مقاومت این دوران دشمن را از هر گونه دست زدن به ماجراگویی‌های دیگر یا جنگ عیه ایران باز داشته است.